Ocena oddziaływania na środowisko – raport

Ocena wpływu na środowisko (OOŚ) to rozbudowane opracowanie eksperckie w formie postępowania w sprawie weryfikacji ewentualnego oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia. Postępowanie obejmuje weryfikację raportu OOŚ, uzyskanie koniecznych opinii i uzgodnień oraz zapewnienie społeczeństwu możliwości udziału w postępowaniu.

Ocena oddziaływania na środowisko – ustawa

Zakres raportu OOŚ dokładnie określa artykuł 66 ust 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2018 r. poz. 2081 z późniejszymi zmianami).

Co powinien zawierać raport oddziaływania inwestycji na środowisko?

Raporty o oddziaływaniu na środowisko powinny uwzględniać wpływ inwestycji na każdym jej etapie – począwszy od realizacji, poprzez eksploatację, aż do jej likwidacji.

Głównymi elementami, które w raporcie OOŚ powinny się znaleźć, są:

1. Szczegółowy opis planowanego przedsięwzięcia – mowa m.in. o informacjach o zapotrzebowaniu na energię; informacjach o pracach rozbiórkowych dotyczących przedsięwzięcia; przewidywanych rodzajach i ilościach emisji, wynikających z eksploatacji inwestycji; informacjach dotyczących wykorzystania zasobów naturalnych i biologicznej różnorodności; zasadniczych cechach procesów produkcyjnych; ryzyku wystąpienia poważnych awarii oraz katastrof budowlanych i naturalnych (również związanych z klimatem); charakterystykę przedsięwzięcia i warunki użytkowania obszaru, który jest objęty zasięgiem inwestycji.
2. Opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego oddziaływania inwestycji – raporty OOŚ muszą zawierać wzmianki o ochronie korytarzy ekologicznych, a także opis właściwości fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz biologicznych i chemicznych wód.
3. Wyniki inwentaryzacji przyrodniczej (jeśli dotyczy) z opisem zastosowanej metodyki. Inwentaryzacja obejmuje wówczas zbiór badań terenowych przeprowadzonych na potrzeby danego przedsięwzięcia.
4. Opis zabytków (chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami) istniejących w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanej inwestycji lub umiejscowionych w jej sąsiedztwie.
5. Opis krajobrazu, w którym dana inwestycja ma być zrealizowana.
6. Informacje o powiązaniach z innymi przedsięwzięciami (dotyczące zwłaszcza kumulowania się oddziaływań na środowisko).
7. Uwzględniający naukową wiedzę i dostępne informacje opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niezrealizowania inwestycji.
8. Opis różnych wariantów planowanej inwestycji lub jej oddziaływania na środowisko (opis powinien uwzględniać racjonalny wariant alternatywny).
9. Określenie przewidywanego oddziaływania wariantów na środowisko. Ocena środowiskowa uwzględnia też ryzyko wystąpienia katastrofy, poważnej awarii, jak również możliwość transgranicznego oddziaływania oraz wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego w przypadku drogi należącej do transeuropejskiej sieci.
10. Porównanie tego, jak oddziaływanie inwestycji na środowisko wpływa na ludzi, rośliny, zwierzęta, wodę, powietrze, siedliska, dobra materialne, powierzchnię ziemi, krajobraz kulturowy i zabytki.
11. Uzasadnienie wariantu, który został zaproponowany przez wnioskodawcę.
12. Opis metod prognozowania użytych przez wnioskodawcę – raporty oddziaływania na środowisko muszą zawierać informacje o bezpośrednich, wtórnych, pośrednich, skumulowanych, a także krótko-, średnio- i długoterminowych oraz stałych i chwilowych oddziaływaniach.
13. Opis przewidywanych działań, których celem będzie ograniczanie, unikanie, zapobieganie, bądź kompensacja oddziaływania na środowisko – w szczególności chodzi o formy ochrony przyrody, takie jak obszary Natura 2000 i wpływ inwestycji na ciągłość łączących je korytarzy.
14. Ocena potencjalnych zagrożeń dla zabytków chronionych – w szczególności zabytków archeologicznych znajdujących się w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu przedsięwzięcia, dla którego została przygotowana ocena wpływu inwestycji na środowisko.
15. Ocena gotowości instalacji do wychwytywania dwutlenku węgla (w przypadku instalacji do spalania paliw w celu produkcji energii elektrycznej o mocy znamionowej nie mniejszej niż 300 MW) – ocena powinna uwzględniać dostępność podziemnych składowisk dwutlenku węgla oraz uzasadnienie wykonalności technicznej i ekonomicznej sieci transportowych dwutlenku węgla.
16. Wskazanie, czy dla danej inwestycji istnieje konieczność ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania – ważne jest też określenie granic takiego obszaru oraz ograniczeń obejmujących przeznaczenie terenu, a także przedstawienie wymagań technicznych obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich.
17. Przedstawienie omawianych zagadnień w formie graficznej i kartograficznej w odpowiedniej skali – musi ona odpowiadać przedmiotowi i szczegółowości analizowanych zagadnień oraz umożliwiać kompleksowe przedstawienie tego, jaki jest realny wpływ inwestycji na środowisko.
18. Analiza potencjalnych konfliktów społecznych, do których może doprowadzić planowane przedsięwzięcie.
19. Przedstawienie propozycji monitoringu tego, jakie oddziaływanie na środowisko będzie miało planowane przedsięwzięcie ze szczególnym naciskiem na formy ochrony przyrody (m.in. cele i podmiot ochrony obszaru Natura 2000).
20. Wskazanie trudności w obszarze niedostatków współczesnej wiedzy, zaobserwowanych w trakcie tworzenia raportu dotyczącego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.
21. Krótkie streszczenie informacji, jakie zawiera ocena oddziaływania inwestycji na środowisko.
22. Źródła informacji, z których uwzględnieniem dokonano oceny oddziaływania na środowisko.
23. Podpis osoby, która stworzyła raport o oddziaływaniu na środowisko (jeżeli autorów jest więcej, podpisuje się kierujący zespołem). Prócz imienia i nazwiska, należy podać datę sporządzenia raportu.

Prócz zasadniczych elementów składających się na raport OOŚ, istnieją jeszcze dodatkowe kwestie, o których należy pamiętać.

• W sytuacji, gdy planowana inwestycja związana jest z działalnością polegającą na poszukiwaniu złóż węglowodorów z wykorzystaniem metody wiertniczej lub pozyskiwaniu węglowodorów tym sposobem, opis przyrodniczych elementów środowiska oraz inne dane (np. wyniki inwentaryzacji przyrodniczej) powinny obejmować obszar określony promieniem o długości 500 m od zewnętrznej granicy przedsięwzięcia.
• Informacje na temat ochrony przyrody powinny uwzględniać przewidywane oddziaływanie wariantów na cele i podmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz na integralność korytarzy ekologicznych.
• Jeżeli zostanie stwierdzone oddziaływanie przez przedsięwzięcie na obszar Natura 2000, raport o wpływie na środowisko powinien zawierać również informacje, dzięki którym możliwe będzie ustalenie braku rozwiązań alternatywnych. Opracowanie musi też zawierać dane, pozwalające na jednoznaczne stwierdzenie, czy wymogi nadrzędnego interesu publicznego przemawiają za realizacją inwestycji.
• W przypadku, gdy planowane przedsięwzięcie ma formę inwestycji liniowej celu publicznego, a wnioskodawca proponuje wariant naruszający obszar rezerwatu przyrody, bądź parku narodowego, raport o oddziaływaniu na środowisko powinien uwzględniać dane, umożliwiające stwierdzenie braku rozwiązań alternatywnych.
• W sytuacji stwierdzenia ryzyka transgranicznego oddziaływania na środowisko, informacje zamieszczone w raporcie powinny uwzględniać określenie oddziaływania poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
• Jeśli istnieje potrzeba ustanowienia dla inwestycji obszaru ograniczonego użytkowania, do opracowania należy załączyć kopię mapy ewidencyjnej (poświadczonej przez odpowiedni organ), na której zaznaczono przebieg granic tego obszaru. Kwestia ta nie dotyczy przedsięwzięć polegających na budowie lub przebudowie drogi, linii kolejowej, albo lotniska użytku publicznego.
• W przypadku, gdy realizacja planowanej inwestycji wymaga użycia instalacji objętej obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego, raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia powinien zawierać porównanie proponowanej techniki, z najlepszymi dostępnymi współcześnie technikami.
• Oddziaływanie na środowisko inwestycji powinno być oceniane z uwzględnieniem każdego jej etapu (realizacji, eksploatacji, użytkowania oraz likwidacji).
• Tworząc raport OOŚ, trzeba mieć na uwadze informacje o środowisku wynikające ze strategicznej oceny oddziaływania, które są istotne z punktu widzenia konkretnej inwestycji.

Szczegółowe omówienie zakresu informacji, które powinny się znaleźć w raporcie znajduje się poniżej w części FAQ.

FAQ

Kiedy ocena oddziaływania na środowisko jest wymagana?

Ocena środowiskowa powinna zostać opracowana w przypadku przedsięwzięć:

• mogących znacząco oddziaływać na środowisko (w każdym przypadku);
• co do których organ właściwy, posiłkując się analizą karty informacyjnej przedsięwzięcia (KIP) i uwzględniając wiele istotnych kryteriów, stwierdzi obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko i stworzenia raportu.

OOŚ może być wymagana dla przedsięwzięć o różnym charakterze (inwestycje polegające na: budowie, rozbudowie, przebudowie i montażu). W niektórych sytuacjach wymóg przeprowadzenia OOŚ występuje, nawet gdy powyższy warunek nie został spełniony. Dzieje się tak, gdy realizacja przedsięwzięcia wywoła potrzebę zmiany uwarunkowań określonych w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Konieczne jest przedstawienie w raporcie informacji zbieżnych z danymi z KIP. Uzyskanie ich w dużej liczbie przypadków wymaga konsultacji z projektantem, który powinien następnie uwzględnić warunki z decyzji w projekcie.

Ile kosztuje raport o oddziaływaniu na środowisko?

Każda ocena środowiskowa podlega indywidualnej wycenie. Na koszt raportu składają się liczne elementy, takie jak: skala planowanego przedsięwzięcia; lokalizacja inwestycji; wykorzystana technologia realizacji i eksploatacji; skala potencjalnych emisji i wiele innych. Wycenę przedstawiamy po zapoznaniu się z charakterystyką przedsięwzięcia.

Kto może zostać autorem raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko?

Sporządzenie opracowania środowiskowego wymaga rozległej interdyscyplinarnej wiedzy. W niektórych sytuacjach, które jasno definiuje art. 74 a. ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2018 r. poz. 2081 z późniejszymi zmianami), literalnie określono, kto ma kwalifikacje, by opracować prognozę oddziaływania na środowisko, raport OOŚ oraz raport o wpływie inwestycji na obszar Natura 2000.

Akt prawny mówi jasno, że autorem tego typu opracowania, może być osoba (w przypadku zespołu, mowa o kierującym zespołem), która:

1. ukończyła co najmniej studnia pierwszego stopnia lub studnia drugiego stopnia albo jednolite studia magisterskie obejmujące kierunki, związane z kształceniem w zakresie nauk: ścisłych (dziedziny chemiczne); przyrodniczych (dziedziny biologiczne i nauki o Ziemi); technicznych (biotechnologia, geologia inżynierska, górnictwo, inżynieria środowiskowa); rolniczych; leśnych i weterynaryjnych;
2. ukończyła co najmniej studia pierwszego stopnia lub studia drugiego stopnia albo jednolite studia magisterskie i ma przynajmniej 5 lat doświadczenia w pracy w zespołach tworzących raporty o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko lub brała udział w przygotowywaniu co najmniej 5 raportów OOŚ, lub prognoz oddziaływania na środowisko.

Czy zapisy zawarte w charakterystyce przedsięwzięcia są dla inwestora wiążące?

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2019 r. poz. 1186 z późniejszymi zmianami) wyraźnie definiuje obowiązki uczestników procesu budowlanego. Z art. 20. dowiedzieć się można, jakie są podstawowe obowiązki projektanta. Należy do nich m.in. opracowanie projektu budowlanego zgodnie z wymogami ustawy oraz ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych, dotyczących danego zamierzenia budowlanego. Projekt musi być też zgodny z zasadami wiedzy technicznej.

Jako że wśród wspomnianych decyzji jest również decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, każdy projekt budowlany musi być zgodny z wymaganiami określonymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (także z charakterystyką przedsięwzięcia, która jest załącznikiem do decyzji).

Ponadto, art. 35 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego mówi o tym, że przed wydaniem pozwolenia na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, organ decyzyjny powinien sprawdzić zgodność projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i innymi aktami prawa miejscowego. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania należy stwierdzić zgodność projektu z decyzją o warunkach zabudowy. Prócz tego trzeba uwzględnić wymogi ochrony środowiska określone w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Podsumowując, widać wyraźnie, że zapisy decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach są wiążące na każdym etapie przedsięwzięcia – od opracowania projektu poprzez jego realizacje, aż to użytkowania inwestycji.

Kto składa raport środowiskowy OOŚ do urzędu?

Raport należy złożyć do organu prowadzącego postępowanie dotyczące wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (z reguły instytucją tą jest urząd gminy, urząd miasta, RDOŚ). Opracowanie składa wnioskodawca lub wyznaczony przez niego pełnomocnik, jeśli pełnomocnictwo na wcześniejszym etapie postępowania zostało dołączone do wniosku o wydanie decyzji wraz ze stosownym potwierdzeniem wniesienia odpowiedniej opłaty skarbowej. .

Jaki jest zakres oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko?

Procedura OOŚ polega na analizie (zgodnie z zapisami art. 62 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko):

• potencjalnego ryzyka wystąpienia poważnych awarii lub katastrof (budowlanych i naturalnych);
• sposobów zapobiegania i zmniejszania negatywnego wpływu danego przedsięwzięcia na środowisko;
• wymaganego zakresu monitoringu oddziaływania na środowisko na każdym etapie przedsięwzięcia;
• zarówno bezpośredniego, jak i pośredniego wpływu inwestycji na: ludzi, zwierzęta, dobra materialne, zabytki, krajobraz (również kulturowy), wzajemne oddziaływanie między tymi czynnikami, dostępność do złóż kopalin, zdrowie i warunki życia.

Jak wygląda procedura tworzenia raportów OOŚ?

Proces oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko można podzielić na sześć zasadniczych etapów.

1. Kwalifikowanie przedsięwzięcia do procesu OOŚ (screening).
2. Określenie zakresu analiz dokonywanych w ramach oceny (scoping).
3. Przedstawienie w formie raportu, informacji o środowisku właściwym organom.
4. Weryfikacja raportu.
5. Konsultacje z właściwymi organami ochrony środowiska oraz ze społeczeństwem.
6. Wydanie decyzji i jej upublicznienie.

Gdzie można sprawdzić, czy dana inwestycja wymaga przeprowadzenia OOŚ?

Podstawowy akt prawny regulujący ocenę oddziaływania na środowisko to ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2018 r. poz. 2081).

Bardziej szczegółowo kwestię tę reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. z 2016 r.). W katalogu znaleźć można wyszczególnienie na:

• przedsięwzięcia, które mogą zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (grupa I);
• przedsięwzięcia, które mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (grupa II).

Informacje dotyczące ewentualnego wymogu przeprowadzenia OOŚ dla inwestycji, znaleźć można też na stronach internetowych właściwych organów. Są to:

• właściwe miejscowo Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska;
• Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska;
• Ministerstwo Środowiska;
• właściwe władze lokalne.

Czy braki w raporcie spowodują jego odrzucenie?

Organ właściwy do wydania decyzji nie ma kompetencji do odrzucenia raportu, jeżeli nie zawiera on któregoś z wymaganych przez ustawę elementów. Podobnie jest w przypadku, gdy raport nie jest wystarczająco szczegółowy z punktu widzenia oceny oddziaływania inwestycji na środowisko.

1. W przypadku przedsięwzięć grupy I braki formalne raportu – który jest elementem wniosku o wydanie decyzji – podlegają usunięciu. Zezwala na to art. 64 § 2. kodeksu postępowania administracyjnego (KPA). Braki muszą zostać uzupełnione w terminie 7 dni, licząc od dnia doręczenia wezwania. Nieuzupełnienie braków skutkować będzie tym, że wniosek zostanie pozostawiony bez rozpoznania.

2. W przypadku przedsięwzięć z grupy II – gdzie raport jest dowodem sporządzanym w toku postępowania – podstawą żądania uzupełnienia braków będą zapisy odnoszące się do wezwania do przedstawienia wyjaśnień. Definiuje to art. 50 KPA.

W każdym przypadku, w którym raport nie jest wyczerpujący lub nie posiada niezbędnej szczegółowości, albo gdy zawiera on błędy, organ odpowiedzialny może sięgnąć po następujące środki:

• przeprowadzenie rozprawy administracyjnej, o której organ (w zgodzie z zapisami art. 90 § 3 KPA) może zawiadomić jednostki organizacyjne (samorządowe i państwowe), organizacje społeczne, a także inne osoby, w przypadku, gdy ich udział w rozprawie jest w jakimś stopniu uzasadniony ze względu na jej przedmiot (organ wzywa do udziału w rozprawie lub do złożenia oświadczenia i dowodów, które zostaną włączone do sprawy);
• wykorzystanie innych środków dowodowych (np. opinia biegłego, oględziny).

Kto jest stroną w postępowaniu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach?

Sprawę tę wyjaśnia art. 74 ust. 3a ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Z zapisów tego aktu wynika, że stroną postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wnioskodawca. Może być nim także podmiot, któremu przysługuje rzeczowe prawo do nieruchomości, znajdującej się na obszarze bezpośredniego oddziaływania przedsięwzięcia w wariancie zaproponowanym przez wnioskodawcę (zastrzeżeniem jest art. 81 ust. 1 – odmowa zgody na realizację).

Ustawodawca jako obszar rozumie:

• przewidywany teren, na którym ma zostać zrealizowane przedsięwzięcie, oraz obszar znajdujący się w odległości 100 m od granic tego terenu;
• działki, na których zostałyby przekroczone standardy jakości środowiska (jeśli miałoby to miejsce w wyniku realizacji, eksploatacji lub użytkowania przedsięwzięcia);
• działki, które znajdują się w zasięgu znacznego oddziaływania inwestycji (mogącego mieć realny wpływ na powstanie ograniczeń w zagospodarowaniu nieruchomości, zgodnie z jej aktualnym przeznaczeniem).

Jak się określa zasięg oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko?

Najczęstszą metodą służącą do wyznaczania zasięgu oddziaływania inwestycji na środowisko jest matematyczne modelowanie emisji zanieczyszczeń do powietrza lub emisji hałasu. Przydatne są niektóre wzory jak ten do obliczania potencjalnego leja depresji, powstałego w wyniku wykonania np. wykopów fundamentowych.